جیره های  طیور گوشتی  

تهيه و تدوين از: مهندس علي نوبخت
عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي - واحد مراغه

انواع درجه بندي تخم مرغ
تخم مرغ ها بر اساس کيفيت و خصوصيات ظاهري خود( که ربطي به ارزش تغذيه اي و سالم بودن آنها ندارد)، به گروههاي مختلفي تقسيم مي شوند:
الف) تخم مرغ هاي درجه AA: اين تخم مرغها داراي سفيده محکم و ضخيم و بزرگي بوده ، زرده در آنها گرد و در وسط سفيده قرار داشته و پوسته آنها تميز و بدون شکستگي مي باشد.
ب) تخم مرغ هاي درجه A :سفيده در اين گروه از تخم مرغ ها از استحکام کافي برخوردار نبوده و برخي از تخم مرغ هائيکه در مغازه ها فروخته مي شود، از اين گروه هستند.
ج)تخم مرغ هاي درجهB : اين گروه از تخم مرغ ها داراي سفيده نازک و زرده عريضي مي باشند.پوسته شکستگي نداشته ، ولي ممکن است، اندکي رنگ پريدگي از خود نشان دهد.

چرا بعضي از تخم مرغ ها در روي آب شناور مي‌مانند؟
تخم مرغ هاي کهنه ، بعلت بزرگ شدن اطاقک هوايي شان در روي آب شناور مي مانند(اطاقک هوايي، بعد از گذاشته شدن تخم مرغ ،و سرد شدن آن تشکيل مي گردد و با کهنه شدن تخم مرغ ، هوا بداخل اين اطاقک وارد شده و اندازه آنرا بزرگ مي کند). جهت مطمئن شدن از آلوده نشدن تخم مرغها با عوامل قارچي ، تخم مرغ را در يک کاسه تميز بشکنيد، که در صورت آلوده شدن داراي بوهاي بدي بوده و ظاهر مطلوب نخواهند داشت).

چرا پوست کندن تخم مرغهاي زياد پخته شده مشکل است؟
پوست کندن تخم مرغهاي تازه پخته شده مشکل است،براي اينکه ، تخم مرغهاي آب پز براحتي پوست کنده شوند، از آنهايي استفاده کنيد، که حداقل يک هفته از گذاشته شدن آنها سپري شده باشد.

مدت زمان نگهداري تخم مرغ هاي خام
براي حفظ کيفيت و سلامتي تخم مرغها ، آنها بايد در يخچال نگهداري بشوند، تخم مرغهاي خام (در صورت صحيح کار کردن و تنظيم درجه حرارت آن متناسب با تغيير درجه حرارت محيط) مي توانند، بمدت زمان 4 تا 5 هفته بدون اينکه کيفيت خود را از دست بدهند ، در يخچال نگهداري شوند.تخم مرغ هاي آب پز را مي شود، بمدت يک هفته در يخچال نگهداري کرد.
علت قارچ زدگي سريع تخم مرغ هاي آب پز نسبت به تخم مرغ هاي خام تخم مرغ خام داراي لايه ژلاتيني بنام کوتيکول در روي پوسته است(اين لايه موقع گذاشته شدن تخم مرغ ، در مجراي تخمدان به روي آن ترشح مي شود) که کل منافذ پوسته را پوشانده و از تبادلات بين داخل تخم مرغ با خارج جلو گيري مي کند، درطي بسته بندي تخم مرغ ها ، براي محافظت بهترشان ، به روي آنها روغن هاي معدني پاشيده مي شود، که اين روغن ها جاي کوتيکول را گرفته و در موقع شستشو و پختن ، اين لايه روغني براحتي از بين رفته و تخم مرغ در معرض آلودگي قرار مي گيرد.

چه نوع و چه مقدار مواد مغذي تخم مرغ در زرده اش ميباشد؟
تمامي چربي،کلسترول و حدود نصف پروتئين تمامي ويتامين هاي A,D,E و روي بيشترين مقدار فسفر،منگنز،آهن، مس ،يد و کلسيم حدود 60 کا لري از انرژي (در يک تخم مرغ بزرگ).

سفيده تخم مرغ داراي چه نوع و چه مقدار مواد مغذي مي باشد؟
سفيده حدود 75% وزن مايع تخم مرغ را تشکيل مي دهد. مقدار بيشتر پروتئين ، نياسين، ريبو فلاووين، منيزيم، پتاسيم ، سديم و گوگرد در سفيده قرار دارد.
شالاز که زرده را در وسط تخم مرغ نگهداشته و وجود شالاز قوي نشان دهنده تازه گي تخم مرغ است ، در سفيده قرار دارد.

آيا امکان مصرف تخم مرغ هاي پوسته شکسته وجود دارد؟
پوسته تخم مرغ ، آنرا در مقابل شرايط نامساعد محيطي و نيز آلودگي ها محافظت مي کند، لذا اگر تخم مرغ شکسته شود، اين سد دفاعي از بين مي رود، و امکان آلوده شدن آن ، هم توسط عوامل خارجي و هم آلودگي هايي که در روي خود پوسته هست ، وجود دارد، لذا از خريد و مصرف تخم مرغ هاي پوسته شکسته ، خوداردي کنيد، مواردي پيش مي آيد که تخم مرغ در منزل ، و در حين جابجايي و آماده کردن آن مي شکند، که در اين صورت بايد آنها را حداکثر در دو روز آينده مصرف کنيد.

در خصوص وجود رنگهاي مختلف در تخم مرغ چه مي‌دانيد؟
رنگ قرمز:وجود قطرات خون در زرده ، دليل پاره شدن رگهاي خوني و ريزش خون آنها در روي زرده مي باشد، وجود اين لکه هاي خوني دليل تازه گي تخم مرغها مي باشد، که با گذشت زمان ، آنها ذايل مي شوند.
رنگ سبز:وجود دواير سبز رنگ در زرده دليل پخت زياد آن مي باشد، که در اثر حرارت دادن طولاني مدت ، سرد نکردن سريع و يا شستشو و عمل آوري با آب حاوي املاح آهن و استفاده از کنجاله پنبه دانه حاوي ماده سمي گوسيپول، کمپلکس هاي حاوي آهن و گوگرد تشکيل مي شوند، وجود اين نوع لکه هاي رنگي در تخم مرغ ، در سلامتي آن تاثير سويي ندارد و مي شود، با خيال راحت ، آنها را مصرف نمود.
رنگ پوسته (سفيد و يا قهوه اي) :رنگ پوسته بستگي به نژاد مرغها دارد، مرغهاي داراي رنگ پر و لاله گوش قرمز ، تخم مرغهاي با پوسته قهوه اي و مرغهاي داراي رنگ پرو لاله گوش سفيد ، تخم مرغهاي با رنگ پوسته سفيد مي گذارند.
رنگ سفيده:وجود کدورت در سفيده ، دليل توليد و تجمع گاز دي اکسيد کربن مي باشد، اين گاز در تخم مرغ هاي تازه به مقدار زياد توليد مي شود و با گذشت زمان ، دي اکسيد کربن توليدي از طريق منافذ هوايي موجود در پوسته خارج شده و مقدار کدري رنگ سفيده کم مي شود.
وجود رنگ هاي صورتي و سبز-آبي در سفيده خام تخم مرغ نشان دهنده احتمال آلودگي آن با بعضي از باکتريها نظير گونه هاي پزودوموناس دارد، که در اين صورت توصيه مي شود، از مصرف اين نوع از تخم مرغ ها اجتناب نمود.
رنگ زرده:رنگ زرده بستگي به نوع جيره غذايي مورد استفاده مرغها دارد.استفاده از اقلام غذايي حا وي رنگدانه گزانتوفيل ، باعث بوجود آمدن رنگ زرد تيره در آن مي گردد.

خريد و نگهداري سالم تخم مرغ ها
 از خريد تخم مرغهاي کثيف، پوسته شکسته و کهنه خود داري کنيد. آندسته از تخم مرغ ها را بخريد که در يخچال نگهداري مي شوند. تخم مرغها بايد در کارتن و بسته بندي شده و داراي تاريخ توليد و انقضاء مصرف باشند. حمل و جابجايي تخم مرغ ها را با احتياط انجام دهيد تا پوسته آنها نشکند، عوامل بيماريزا براحتي مي توانند از طريق شکستگي هاي موجود در پوسته به داخل آن وارد شده و موجب آلودگي آن گردند. تخم مرغ ها را از معرض عوامل آلوده کننده دور نگهداريد.  اگر تخم مرغ هاي تازه را از مرغداريها مي خريد، بايد آنها را در اولين فرصت درسردترين قسمت يخچال (نه فريزر) قرار داده و از نگهداري آنها در درب يخچال خوداري کنيد.کيفيت و سلامتي تخم مرغها در درجه حرارتهاي بالا سريعاً افت مي کند. قبل از تماس با تخم مرغ ها دست هايتان را با آب گرم و صابون بشوئيد. در موقع درست کردن غذا، تنها آن تعداد از تخم مرغ ها را از يخچال خارج کنيد، که به آنها نياز داريد. بيشتر از دو ساعت تخم مرغها در بيرون از يخچال نگهداري نکنيد. تخم مرغها را بصورت کاملاً پخته و بلافاصله بعد از پخت مصرف کنيد. پختن تخم مرغها را تا حدي ادامه دهيد، که سفيده بطور کامل سفت شده و زرده نيز به مرحله سفت شدن رسيده باشد، ولي سفت نشود. در موقع درست کردن املت، تخم مرغ ها را تا حدي بپزئيد، که هيچ مايعي از آن باقي نماند. در موقع درست کردن نيمرو، بايد هر دو طرف آن پخته شده و يا پختن آن در ظرف سر بسته صورت گيرد.

سالمونلا
سالمونلا ها عبارت از باکتريهايي هستند، که عموماً در بدن حيوانات ، مخصوصاً پرندگان و خزندگان يافت مي شوند. تخم مرغ ها هم مي توانند، حاوي باکتري مزبور چه در محتويات داخلي( مخصوصاً در زرده) و چه در روي پوسته خود باشند. در انسان مصرف اين چنين تخم مرغهاي مي تواند باعث ايجاد بيماري سالمونلوزدر 12 تا 72 ساعت بعد از مصرف گردد.که از علائم اين بيماري مي توان به سردرد،تب ، اسهال و استفراغ اشاره کرد. مدت زمان اين بيماري بستگي به بنيه بدني فرد و نيز تعداد باکتريهاي آلوده کننده دارد، معمولاً دوره اين بيماري 7 روز است ، ولي در پاره اي موارد بدرازا کشيده و موجب مرگ نيز مي گردد.که اگر علاماتي که اشاره شد ، ديديد، به پزشک مراجعه کنيد.
از مصرف تخم مرغ خام جداً خود داري نمائيد، اما علي رغم ، رعايت همه موارد توصيه شده ، باز تعدادي از افراد به اين عارضه مبتلا مي شوند، که عمدتاً مربوط به تفاوت هاي موجود در مقاومت هاي بدني افراد متفاوت دارد،بچه ها ، زنان حامله و افرادي که به مدت زمانهاي طولاني ازآنتي بيو تيک ها استفاده مي کنند، در معرض ابتلا به اين عارضه قرار دارند.براي جلو گيري از ابتلا به اين عارضه رعايت تدابير زير ضروري مي تواند مفيد باشد:
 تخم مرغ و فرآورده هاي آن را قبل از مصرف بطور کامل بپزئيد.
بعد از تماس دست و وسائل آشپزخانه با تخم و ساير فرآورده هاي خام دامي آنها با استفاده از شوينده هاي مناسب بشوئيد.
 بعد از حمل و نقل و تماس با حيوانات ، دست هاي خود را بطريق بالا بشوئيد.

چگونه بر گاز آمونياك سالنهاي مرغداري غلبه كنيم ؟

تهيه و تنظيم :  دكتر اسماعيل رهدار

گازهاي مختلفي در طول دوره پرورش در سالنهاي مرغداري يافت مي شوند . اكثر آنها در غلظتهاي بالاتر از حد مجاز باعث ايجاد ضايعات و در موارد حاد باعث تلفات مي گردند . وليكن در عمل قسمت اعظم مشكلات مرغداريها در رابطه با گاز آمونياك مي باشد.

غلظت گاز آمونياك

بالا رفتن تراكم گاز آمونياك در سالنهاي مرغداري باعث حالت تهوع و سوزش چشم كارگران مرغداري گشته و طيور را نيز آسيب رسان مي نمايد . ميزان اين گاز برحسب قسمت در ميليون              [1]ppm) )سنجيده مي شود . بطور معمول ميزان ppm15 باعث ناراحتي انسان مي شود و حداكثر غلظت مجاز براي مدت 8 ساعت ppm50 تعيين گرديده است .

و اما در مورد طيور ؛ غلظت زياد و مداوم گاز آمونياك باعث كاهش فعاليت دستگاه تنفسي طيور ميشود . در مورد طيور تخمگذار ميزان ppm30 برروي توليد تخم مرغ و وضعيت عمومي طيورآسيب رساني محدودي اعمال مي كند ولي ميزان ppm50 صدمات جدي بخصوص برروي رشد ايجاد مي نمايد .

طيور مي توانند غلظتهاي بالاتر و تا بعضي مواقع به طور محدود تا حد ppm100 را تحمل نمايند كه در اين حد تاولهايي روي سينه بروز كرده و مصرف آب نيز بالا ميرود . اين گاز در غلظت ppm150 باعث كراتوكنژكتيويت ، تراكئيت و از بين رفتن مژه هاي ناي مي شود.  از اينرو غلظت آمونياك در سالن مرغداري نبايد از حد ppm25 تجاوز كند .

و اما چگونه بر گاز آمونياك سالنهاي مرغداري غلبه كنيم ؟

از اواسط قرن بيستم تاكنون تركيبات مختلفي با مكانيسم هاي اثر متفاوت در رابطه با كنترل گاز آمونياك در صنعت مرغداري در دنيا مورد استفاده قرار گرفته اند . از ميان اين مواد ، فرمالين و عصاره درخت يوكا[2] با استقبال بيشتري مواجه شد . وليكن از ميان اين دو ماده عصاره درخت يوكا بازدهي بيشتر داشت چرا كه اين ماده داراي خاصيت پيوند با آمونياك مي باشد كه باعث جلوگيري از رها شدن گاز آمونياك از طريق فضولات طيور مي شود. با گذشت سالها تركيبات جديدتري جايگزين موارد فوق شدند . اين مواد علاوه برطيف عمل وسيع ، كاملاً بي ضرر نيز تشخيص داده شده اند . اين تركيبات كه هم اكنون به طور گسترده اي در صنعت پيشرفته طيور اكثر كشورها مورد استفاده قرار مي گيرند قادرند از فعاليت آنزيم اوره آز [3] جلوگيري نمايند . از آنجا كه منشاء توليد گاز آمونياك درسالنهاي مرغداري، بستر مي باشد ـ كه علت آن نيز تخمير اوره فضولات طيور در بستر است ـ با استفاده از اين تركيبات توليد گاز مذكور در بستر متوقف مي شود .

از جمله اين مواد مي توان به پاد آمونياك اشاره كرد .

پاد آمونياك كه نوعي پودر خنثي كننده گاز آمونياك مي باشد محصول تكنولوژي ايالات متحده امريكا در سال 1999 ميلادي مي باشد .

طرز مصرف اين ماده بسيار آسان بوده و به شرح ذيل است :

(1)   سيستم بستر : يك روز قبل از جوجه ريزي به صورت يكنواخت درروي بستر پخش شود (براي كل دوره )

(2)   سيستم قفس : پس از هر نوبت كودكشي در زير قفسها ونيز هر دو هفته يكبار برروي كود پخش شود .

ميزان مصرف اين ماده كه به صورت پودر با مش[4] 20 الي 100 تهيه شده است ، 250-200 گرم     درمتر مربع بستر مي باشد .

به طور مثال براي محاسبه ميزان پاد آمونياك مصرفي در سالني كه داراي عرض 12 متر و طول 90 متر باشد به ترتيب زير عمل مي شود :

                               متر مربع   1080=90*12          

كيلوگرم 216 = گرم 216000= 200*1080

                                                    كيلوگرم 270 = گرم 270000= 250*1080

بنابراين 270-216 كيلوگرم ميزان مصرف پادآمونياك در سالن فوق مي باشد .

اين ماده در طي دوره پرورش در بستر فعال باقي مانده و باعث جلوگيري از توليد گاز آمونياك و در نتيجه كاهش شديد بيماريهاي تنفسي مي شود . از مزاياي ديگر اين ماده مي توان به موارد ذيل اشاره كرد :

1- كاهش بيماري كوكسيديوز از طريق از بين بردن يا محدود كردن اووسيست هاي كوكسيديوز .

2- كاهش رطوبت بستر

3- جلوگيري از اشاعه بوي زننده كود .

4- كاهش حشرات .

5- غني شدن كود حاصل از فضولات طيور بدينصورت كه كود مرغي را بعنوان يك كود فسفاته كه داراي فسفر غيرمحلول است مطرح مي نمايد و اين از آنجهت قابل اهميت است كه كودهاي فسفاته داراي فسفر محلول در آب هستند و در اثر بارندگي به لايه هاي پائيني رفته و عملا" از دسترس ريشه گياه خارج مي شوند.